شهرستان ماکو، یکی از زیباترین مناطق گردشگری و توریستی در ایران و استان آذربایجان غربی است.
میهمان‌نوازی و فرهنگ غنی مردم ماکو در کنار غذاهای محلی و سوغات بومی، در بین گردشگران از شهرت قابل‌توجهی برخوردار است. ساکنان این منطقه از کشور به زبان ترکی آذربایجانی و کردی کرمانجی صحبت می‌کنند و اکثریت ایشان پیرو مذاهب شیعه و سنی هستند.
اینفوگرافی: فرزاد درگاهی
دومین منطقه آزاد بزرگ دنیا
ماکو یکی از شهرهای مرزی کشور است و بزرگ‌ترین منطقه آزاد ایران و دومین منطقه آزاد بزرگ دنیا بعد از شانگهای به شمار می‌رود. وجود بیش از سه هزار اثر تاریخی ثبت شده، ده‌ها اثر طبیعی و بازار مرزی، این شهر را به یکی از مقاصد اصلی گردشگری در شمال غرب کشور تبدیل کرده است. ماکو با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی خود می‌تواند سفری خاطره‌انگیز و مطلوب را برای گردشگران رقم بزند.
۱- قره کلیسا (کلیسای تادئوس مقدس)
قره کلیسا قدیمی‌ترین کلیسای ارامنه جهان است که در روستای قره‌کلیسا قرار دارد. در بین ارمنیان این عبادتگاه مذهبی به «تادئوس مقدس» شناخته می‌شود و قدمت آن به قرن ۱۷ بازمی‌گردد. در سال ۳۰۰ میلادی، پس از رسمی شدن دین مسیحیت، قره کلیسا به‌منظور پاسداشت یاد طاطاووس مقدس، از مسیحیان مبارز سال ۴۰ میلادی و دیگر مسیحیان کشته‌شده در سال ۶۶ میلادی احداث شد. برخی بر این باورند که پیکر طاطاووس مقدس در زیرزمین این کلیسا مدفون شده است.
۲- دریاچه سد بارون
سد بارون یکی از بزرگ‌ترین سدهای آذربایجان غربی در ۱۲ کیلومتری جنوب شهرستان ماکو است که روی رودخانه زنگمار، در نزدیکی روستای بارون احداث شده است. دریاچه پشت این سد از مناظر زیبایی برخوردار و مناسب ماهیگیری است. قرارگیری این سد در کنار کلیسای زور زور سالانه گردشگران زیادی را جذب آن می‌کند.
۳- گور دخمه ایوان فرهاد (بام فرهاد)
گور دخمه ایوان فرهاد متعلق به اقوام اورارتو در دوران مادها و قرن هشتم قبل از میلاد است که در هفت کیلومتری شهرستان ماکو قرار دارد و در دل کوه و داخل صخره‌ای بزرگ تراشیده شده است. این گوردخمه در بین مردم به بام فرهاد، خانه فرهاد و در زبان محلی به فرهاد بامو نیز شهرت یافته است و از دو اتاق و ورودی تشکیل می‌شود که در انتهای ۳۰ پله سنگی قرار دارد. برای بازدید از گور دخمه ایوان فرهاد حضور راهنمایی باتجربه ضروری است.
۴- آبشار قلعه جوق
آبشار قلعه جوق در پنج کیلومتری جنوب غرب ماکو، در حاشیه روستای قلعه جوق و در میان کوه‌ها جای گرفته است. این آبشار ارتفاعی نزدیک به ۸۰ متر دارد و مقدار آب آن زیاد نیست؛ اما شکل قرارگیری آن بسیار زیبا است و فضای اطراف آن کاملا بکر و طبیعی باقی مانده است.
۵- کاخ باغچه جوق ماکو
کاخ باغچه جوق، عمارتی زیبا، کهن و متعلق به دوره قاجار است. این مجموعه در روستایی به همین نام در ۶ کیلومتری ماکو واقع شده است. این اثر زیبای تاریخی به همت اقبال السلطنه، یکی از سرداران مظفرالدین شاه قاجار ساخته شده است.
معماری این اثر تاریخی تلفیقی از معماری ایرانی و فرنگی، بخصوص معماری روسی است. تزیینات انجام شده هنرمندانه صورت گرفته است و نظر هر بیننده‌ای را به خود جلب می‌سازد.
۶- عمارت کلاه فرنگی ماکو
عمارت کلاه فرنگی ماکو در قسمت شرقی خیابان امام قرار دارد. بخش بزرگی از این عمارت متعلق به علی قلی خان بیات ماکوئی بوده است و قدمت آن به اواخر حکومت قاجار می‌رسد. گچبری، آینه‌کاری و شیشه‌های رنگی ارسی این بنای زیبا، شباهت بسیاری با تالار آینه در کاخ گلستان دارد. با بنایی دو طبقه، نمای خارجی عمارت به‌صورت هشت‌ضلعی و طرح آن از درون شبیه به صلیب است.
۷- پل قلعه جوق ماکو
از دیگر جاهای دیدنی ماکو، می‌توان به پل قلعه جوق اشاره کرد که در جنوب این شهرستان قرار دارد و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با قدمتی که به دوره صفویان بازمی‌گردد، پل ارتفاعی بالغ بر ۹ متر، عرضی حدود چهار متر و ۵۰۰ سانتی‌متر و طولی برابر با ۱۰ متر دارد و با مصالحی همچون سنگ‌های تراشیده، سنگ‌های نتراشیده، قلوه‌سنگ و ملاط گچ و آهک ساخته شده است.
۸- قلعه قابان ماکو
قلعه قبان ماکو با نام‌های قلعه قابان، قلعه قپان و قلعه کاپان نیز شناخته می‌شود و قدمت آن به ۶۰۰ سال پیش و دوره تیموریان بازمی‌گردد. با توجه به ارزش تاریخی، قلعه قبان ماکو در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. با ۲۵۰ هکتار مساحت، این قلعه در بافت تاریخی شهر قرار دارد و با دیوارها، بارو‌ها و برج‌‌های بلند شامل بخش‌هایی مانند شاه‌نشین، حمام و زندان می‌شود.
۹- تالاب آغ گل ماکو (تالاب آق گل ماکو)
کلیسای گئورگ مقدس در نزدیکی روستای مرگن، بین ماکو و قره ضیاالدین، در جنوب‌شرقی روستای شوط قرار دارد. این کلیسای جذاب در قرن شانزدهم میلادی با سنگ‌های خوش‌تراش بنا شده است. اطراف کلیسا سنگ صلیب‌هایی حجاری شده و قبرستان ارامنه دیده می‌شود. ویرانه‌های خانه‌های بسیاری نیز نزدیک روستا واقع شده‌اند که حکایت از روستای پرجمعیت و آباد در گذشته دارد، روستایی که به‌علت مهاجرت ارامنه از این مکان در قرن نوزدهم میلادی متروکه شده است.
۱۰- کلیسای زور زور (مریم مقدس)
کلیسایی قدیمی و متعلق به اوایل قرن ۱۴ میلادی در ۲۰ کیلومتری ماکو قرار دارد که از آن به نام کلیسای زور زور یاد می‌شود. این بنای کهن به همت ذکریا، از اسقفان اعظم کلیسای تاتائوس مقدس و با الگوبرداری از طرح صلیب ساخته شده است. از ویژگی‌های کلیسای زور زور، ساخت نماهای داخلی و خارجی آن به‌وسیله سنگ‌های تراشیده منظم، به‌صورت خط‌کشی و بدون ملاط است.
۱۱- روستای گردشگری رند
روستای گردشگری رند در ۱۵ کیلومتری منطقه آزاد تجاری و صنعتی ماکو واقع شده است. این روستای سرسبز و زیبا در دامنه کوه قرار دارد و وجود چشمه‌های جوشان آب‌معدنی، به آن شهرت فراوانی بخشیده است. روستای رند در سال ۱۳۹۳ از سوی مسئولان منطقه آزاد ماکو به‌عنوان روستای نمونه گردشگری انتخاب شد.
۱۲- تالاب بورآلان
تالاب بورآلان در ۱۵۰ کیلومتری شهر مرزی پلدشت، در امتداد مرز مشترک ایران، ترکیه و ارمنستان و در موازات رودخانه قره‌سو جای گرفته است. این تالاب از جمله تالاب‌های مهم ماکو و استان آذربایجان غربی به شمار می‌رود. تالاب بورآلان با ۲۵۰ هکتار مساحت و وجود چشمه‌های آب‌گرم، به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های اصلی و زمستان گذران ۶۴ گونه پرنده دارای اهمیت زیست محیطی زیادی است.
