به گزارش بازاراصناف به نقل از شهرمردم ، از ضامن آهو تا حافظان امروز طبیعت ایران ، به گزارش زهرا وصالی _ شهر مردم، هشتم آبان‌ماه، روز ملی محیط‌بانی، نه‌تنها یک مناسبت تقویمی، بلکه یادآور پیوندی عمیق میان فرهنگ، ایمان و طبیعت است. انتخاب این روز شاید به‌خاطر جایگاه امام رضا (ع) به‌عنوان امام هشتم و لقب تاریخی‌اش یعنی ضامن آهو صورت گرفته است؛ نمادی از مهربانی با حیات‌وحش و حمایت از زیست‌بوم. از همین رو، هشتمین روز از ماه هشتم، به‌عنوان نمادین‌ترین زمان برای گرامی‌داشت محیط‌بانان انتخاب شده تا یادآور این پیوند معنوی باشد.
زاگرس؛ ریه‌ی زخمی ایران
زاگرس، با درختان بلوط، بنه، بادام کوهی و گونه‌های در خطر انقراض، نه‌تنها میراث طبیعی ایران بلکه منبع حیاتی آب و تعادل اقلیمی غرب کشور است. اما این منطقه امروز زخمی از آتش‌سوزی، تخریب، قاچاق چوب و شکار غیرمجاز است. در چنین شرایطی، محیط‌بانان زاگرس با کمترین امکانات، در خط مقدم ایستاده‌اند.
بر اساس گزارش فرمانده یگان حفاظت محیط‌زیست، بیش از ۳۰۰۰ محیط‌بان در سراسر کشور مسئول حفاظت از حدود ۳۰ میلیون هکتار مناطق تحت مدیریت هستند. اما در ناحیه زاگرس، با بیش از ۶ میلیون هکتار جنگل و مرتع حساس، تنها ۸۰۰ تا ۹۰۰ محیط‌بان فعال‌اند. این یعنی هر محیط‌بان گاه مسئول بیش از ۲۰ هزار هکتار است؛ عددی که چند برابر استاندارد جهانی است، جایی که برای هر ۵۰۰۰ هکتار، یک محیط‌بان توصیه می‌شود. استان‌هایی مانند فارس، لرستان، کهگیلویه‌وبویراحمد وچهارمحال‌وبختیاری با کمبود شدید نیروی انسانی و تجهیزات مواجه‌اند. فارس با ۳۵ منطقه حفاظت‌شده، تنها ۱۹۹ محیط‌بان دارد. نبود دوربین‌های تله‌ای، لباس‌های مقاوم، خودروهای گشت، و حتی گاهی بی‌سیم و پهپاد، محیط‌بانان را در برابر شکارچیان و بحران‌های طبیعی بی‌دفاع کرده است. در واقع، محیط‌بانان نه‌تنها با شکارچیان و آتش می‌جنگند، بلکه با بی‌توجهی به شرایط‌شان نیز در نبردند. بهتر است نگاه ویژه‌ای به این قشر فداکار صورت گیرد.
یاد محیط‌بانان شهید زاگرس
زاگرس، نه‌تنها زخمی از تخریب، بلکه داغدار جان‌هایی است که در راه حفاظت از آن فدا شدند.
شهید هدایت‌الله دیده‌بان، محیط‌بان منطقه خائیز، در خرداد ۱۴۰۴ در درگیری با شکارچیان غیرمجاز به شهادت رسید.
شهید حسین خدمتی نیز در همین منطقه جان باخت. در کنار آنان، فعالان محیط‌زیست مانند چیاکو یوسفی‌نژاد، خبات امینی و حمید مرادی در جریان مهار آتش‌سوزی آبیدر سنندج جان باختند.
در سال ۱۴۰۴، ۹ نفر از جان‌باختگان عملیات مهار آتش‌سوزی در جنگل‌های زاگرس ،از جمله حمید مرادی، چیاکو یوسفی‌نژاد، خبات امینی و اسماعیل کریمی، به‌طور رسمی عنوان «فداکار خدمت» دریافت کردند. این تقدیر در هشتمین جلسه کارگروه ملی فداکاران خدمت و بر اساس ماده ۲۰ قانون مدیریت بحران کشور انجام شد. هدف از این اقدام، قدردانی از ایثار آنان و حمایت از خانواده‌هایشان بود.
مردم؛ محیط‌بانان گمنام زاگرس
در بسیاری از آتش‌سوزی‌های جنگل‌های زاگرس، این فقط محیط‌بانان رسمی نبودند که به دل شعله‌ها زدند؛ بلکه مردم محلی، کشاورزان، چوپانان، اعضای تشکل‌های مردمی و جوانان داوطلب و در شیراز ستاد مدیریت مشارکتی مقابله با بحران منابع پایه فارس نیز دوشادوش آنان ایستادند. آنان نه حقوقی دارند، نه بیمه‌ای، نه تجهیزات ایمنی اما با عشق به خاک و درخت، جانشان را کف دست گرفتند.
در حادثه آتش‌سوزی کوه آبیدر سنندج، حمید مرادی، چیاکو یوسفی‌نژاد و خبات امینی از جمله همین داوطلبان بودند که جان باختند. آنان نه محیط‌بان رسمی، بلکه محیط‌بانان گمنامی بودند که بی‌ادعا، اما با تعهدی عمیق، از طبیعت دفاع کردند.
در بسیاری از مناطق زاگرس، مردم محلی نخستین کسانی هستند که شعله‌ها را می‌بینند، خبر می‌دهند، و با بیل و دلو و گونی خیس و گاهی دمنده ای به جنگ آتش می‌روند. آنان حافظان بی‌نام طبیعت‌اند؛ ستون‌هایی که اگر فرو بریزند، هیچ قانونی، هیچ سازمانی، و هیچ بودجه‌ای نمی‌تواند جای‌شان را بگیرد.
قانون چه می‌گوید؟
طبق قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست مصوب ۱۳۵۳ و بندهایی از برنامه ششم توسعه، دولت موظف است امکانات لازم برای حفاظت از این مناطق را فراهم کند. اما اجرای این تعهدات با تأخیر و کم‌توجهی مواجه بوده است. نبود بیمه، حمایت قضایی، تجهیزات و حتی حقوق کافی، محیط‌بانان را در موقعیتی نابرابر با متخلفان قرار داده است.
مقایسه جهانی
در کشورهایی مانند ترکیه، اسپانیا یا هند، برای هر ۳۰۰۰ تا ۵۰۰۰ هکتار، یک محیط‌بان فعال است. در ایران، این نسبت گاه به ۱ محیط‌بان برای ۲۰ هزار هکتار می‌رسد یعنی ۴ برابر کمتر از استاندارد جهانی. این شکاف، نه‌تنها امنیت زیست‌محیطی، بلکه جان محیط‌بانان را نیز تهدید می‌کند.
اگر بودجه نیست، راه هست
در شرایطی که مسئولان از نبود بودجه برای جذب نیرو و تأمین تجهیزات سخن می‌گویند، راهکارهایی وجود دارد:
– مشارکت مردمی: آموزش وسازماندهی محیط‌بانان داوطلب از جوامع محلی
– فناوری‌های نوین: پهپاد، دوربین‌های تله‌ای، اپلیکیشن‌های گزارش تخلف
– بخش خصوصی و خیرین:تأمین تجهیزات از طریق مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها
– بازتوزیع منابع: تمرکز نیروها و تجهیزات در مناطق بحرانی
– مطالبه‌گری عمومی:فشار رسانه‌ها و مردم برای اختصاص بودجه اضطراری
– اصلاح قوانین حمایتی: ایجاد ردیف بودجه مستقل، بیمه فراگیر، و حمایت قضایی از محیط‌بانان
فراخوانی برای همدلی
روز محیط‌بانی، فقط روز تبریک نیست؛ روز تعهد است. تعهد به طبیعت، به نسل‌های آینده، و به کسانی که بی‌صدا، اما با جان، از این سرزمین پاسداری می‌کنند. از مردم، رسانه‌ها و نهادهای مدنی دعوت می‌شود تا با امضای کمپین‌های حمایتی، مشارکت در برنامه‌های داوطلبانه، و مطالبه‌گری از نمایندگان مجلس، صدای محیط‌بانان را بلندتر کنند.
پایان با یاد ضامن آهو؛ میراثی از مهربانی تا مسئولیت
روایت ضامن آهو، تنها یک قصه مذهبی نیست؛ بلکه منشوری است از رحمت، حمایت و مسئولیت انسانی در برابر حیات‌وحش. امام رضا (ع)، با ضمانت جان آهویی که از شکارچی گریخته بود، نه‌تنها مهربانی را معنا کرد، بلکه نخستین جرقه‌ی حفاظت از طبیعت را در فرهنگ ایرانی روشن ساخت.
امروز، قرن‌ها پس از آن واقعه، محیط‌بانان ایران همان راه را ادامه می‌دهند با جان، با تعهد، و با دستانی خالی اما دل‌هایی سرشار از عشق به زمین. آنان ضامن‌های بی‌نام هزاران آهو، پلنگ، گوزن، درخت و رودند؛ نگهبانان خاموشی که اگر نبودند طبیعت ایران بی‌پناه می‌ماند. هشتم آبان، روزی برای یادآوری این پیوند است:
از ضامن آهو تا حافظان امروز طبیعت ایران، از مهربانی تا مسئولیت، از ایمان تا ایثار. روزتان مبارک، ای سبزپوشان بی‌مرز که مرزبانان واقعی این سرزمین‌اید.
شما نه فقط حافظان طبیعت، بلکه ادامه‌دهندگان راه ضامن آهو هستید با قلبی بزرگ‌تر از کوه، و نگاهی ژرف‌تر از جنگل ها.
دعای پایانی برای حفظ جان محیط‌بانان و جنگل‌ها و حیات وحش ایران
در پایان این یادداشت، با دل‌هایی امیدوار و زبان‌هایی دعاگو، صلوات خاصه امام رضا (ع) را زمزمه می‌کنیم؛ به نیت حفظ جان محیط‌بانان، آرامش جنگل‌ها، و امنیت زیست‌بوم ایران:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى عَلِیِّ بْنِ مُوسَى الرِّضَا الْمُرْتَضَى، الْإِمَامِ التَّقِیِّ النَّقِیِّ، وَ حُجَّتِکَ عَلَى مَنْ فَوْقَ الْأَرْضِ وَ مَنْ تَحْتَ الثَّرَى، الصِّدِّیقِ الشَّهِیدِ، صَلَاةً کَثِیرَةً تَامَّةً زَاکِیَةً مُتَوَاصِلَةً مُتَرَادِفَةً، مُتَوَاتِرَةً، مُتَرَاکِمَةً، کَأَفْضَلِ مَا صَلَّیْتَ عَلَى أَحَدٍ مِنْ أَوْلِیَائِکَ.
باشد که این صلوات، سپری باشد بر جان سبزپوشان طبیعت، و نوری بر مسیر حفاظت از این سرزمین
