فرخنده آشوری – خبرنگار شهر مردم
به گزارش بازاراصناف به نقل از شهرمردم ، هتلی که با مجوز هفت طبقه آغاز شد، با ۱۸ طبقه قد کشید، بخشی از آن تخریب شد، آتش گرفت، در فهرست بناهای ناایمن قرار گرفت و حالا همچنان در خط دید ارگ کریمخان و پرونده ثبت جهانی زندیه ایستاده است.
پروندهی طولانی و پرحاشیهی «هتل آسمان» شیراز در مجاورت محور تاریخی زندیه، پس از دو دهه چالش حقوقی، فنی و میراثی، بار دیگر به صدر دستور کار مدیریت شهری شیراز برگشته است؛ پروندهای که بهگفتهی یکی از اعضای شورای شهر، ابهام و بلاتکلیفی در آن، مستقیماً فرصت ثبت جهانی حریم محور زندیه شیراز را تحت تأثیر قرار داده است.
ابراهیم کمالی، عضو شورای شهر شیراز، در گفتوگو با یکی از خبرگزاری در روز گذشته دربارهی آخرین وضعیت این هتل گفته است: جلسهی کمیسیون شهرسازی شورا روز شنبه ۲۲ آذرماه برگزار شد و بررسی این پرونده در صدر دستور کار قرار گرفت.
او با اشاره به مشاهدات میدانی خود عنوان کرده است: عملیات ساختمانی در این هتل همچنان ادامه دارد، در حالی که هیچ نهاد رسمی تاکنون صحت و ایمنی سازهی احداثشده را تأیید نکرده است.»
*هتل آسمان؛ از مجوز هفت طبقه تا قد کشیدن در حریم بصری زندیه
بر اساس اطلاعات مندرج در صفحه «هتل آسمان (شیراز)» و همچنین گزارشهای رسانهای، ماجرای این ساختمان به اوایل دهه ۱۳۸۰ بازمیگردد؛ در سال ۱۳۸۱ شهرداری شیراز برای این پروژه مجوز ساخت طبقه صادر کرده است که با پیگیریهای بعدی مالک، مجوز طبقات تا ۱۸ طبقه افزایش مییابد و پروژه در سال ۱۳۸۴ با این ارتفاع جدید آغاز میشود. که هتل آسمان با حدود ۱۶ طبقه و حدود ۶۴ متر ارتفاع، در بافت تاریخی و کوتاهقامت شیراز، در خیابان باریک رودکی قد میکشد؛ جایی که در حریم بصری مجموعه زندیه و ارگ کریمخانی قرار دارد.
با بالا رفتن طبقات در اوایل دهه ۱۳۹۰، فعالان میراث فرهنگی و کارشناسان شهری بارها هشدار دادند که این بنا «خط آسمان (اسکایلاین)» ارگ کریمخان و مجموعهی زندیه را مخدوش کرده و میتواند به پرونده ثبت جهانی این مجموعه آسیب بزند.
حتی علیرضا پاکفطرت، شهردار پیشین شیراز، پیشتر در اظهارنظری تند، ساخت این هتل را «بزرگترین تخلف در تاریخ فعالیت شهرداری در شیراز» توصیف کرده بود.
*تصمیم شورای عالی و تخریب طبقات؛ از مصوبه تا مقاومت سرمایهگذار
مجموعه اعتراضها سرانجام در تابستان ۱۳۹۴ به مصوبهای در شورای عالی معماری و شهرسازی منجر شد. بر اساس این مصوبه؛ شورای عالی خواستار تخریب چهار طبقه از هتل آسمان شد تا خط دید و حریم بصری مجموعهی زندیه و ارگ کریمخان حفظ شود.
به گفتهی مدیرکل وقت میراث فرهنگی فارس، در آن سالها کاهش از ۱۸ به ۱۴ طبقه میتوانست تا حد زیادی نگرانیهای مربوط به منظر ارگ را برطرف کند؛ اما مقاومت مالک در برابر اجرای این مصوبه، روند را پیچیدهتر کرد. در پی این مقاومت؛ دادستان شیراز در آبان سال ۱۳۹۴ طی یک حکم کارگاه هتل آسمان را پلمپ کرد که چند روز بعدش بهمنظور اجازهی تکمیل بخشهایی که «فاقد مشکل» اعلام شده بود، فک پلمب صورت گرفت.
اما در ادامهی فشار افکار عمومی، شهرداری شیراز در اردیبهشت ۱۳۹۵ حدود یک و نیم طبقه از بنا را تخریب کرد؛ اقدامی که بهگفتهی منتقدان «نیمهکاره» ماند و مسئله حریم بصری را بهطور کامل حل نکرد.
این داستان ادامه داشت تا در مرداد ۱۳۹۸ که طبقات پایینی هتل آسمان دچار آتشسوزی گسترده شد و مهار آن حدود ۱۴ ساعت به طول انجامید. پس از این حادثه، برخی مسئولان شهری و کارشناسان ایمنی اعلام کردند که هتل آسمان در فهرست ساختمانهای ناایمن شیراز قرار گرفته و سازه، نیازمند مقاومسازی جدی است.
با فروریختن ساختمان متروپل در آبادان و تشدید حساسیت افکار عمومی نسبت به بناهای مرتفع ناایمن، نام هتل آسمان دوباره در رسانهها و شبکههای اجتماعی مطرح شد؛ ساختمانی نیمهتمام و پرحاشیه که نه بهطور کامل فعال است و نه تکلیف آن از نظر حقوقی، ایمنی و میراثی روشن شده است.
*ابهام نهادی؛ شورای شهر در برابر سکوت مهندسی و میراث
عضو شورای شهر شیراز، مشکل اصلی را فقدان شفافیت نهادهای متولی میداند و در گفتوگوی روز گذشتهی خود گفته است: سازمان نظام مهندسی صرفاً بر لزوم بررسیهای مداوم تأکید دارد و موضع قطعی در خصوص ایمنی بنا اعلام نمیکند؛ از سوی دیگر، اداره کل میراث فرهنگی نیز موضع روشنی درباره اینکه آیا ارتفاع کنونی هتل مانع از ثبت جهانی مجموعهی زندیه خواهد شد یا خیر، ارائه نمیدهد.
این وضعیت، به تعبیر فعالان شهری، نوعی تعلیق تصمیمگیری است؛ پروژهای که از نظر شهرسازی با طرح تفصیلی و منطق بافت تاریخی سازگار نیست و همچنین از نظر ایمنی در فهرست بناهای پرریسک قرار گرفته است، این پروژه حتی از منظر میراث فرهنگی سالهاست که در کانون انتقادها قرار دارد، اما هیچ نهاد رسمی، «حکم نهایی» را اعلام نکرده است.
*ثبت جهانی زندیه؛ پروندهای که معطل یک ساختمان مانده؟
چند سال قبل همشهریآنلاین در گزارشی با عنوان «سایه یک ساختمان نیمهکاره بر سر ارگ کریمخانی» بهنقل از معاون میراث فرهنگی فارس نوشته است: «پرونده ثبت جهانی مجموعهی زندیه آغاز شده، اما به دلیل گستردگی محور و لزوم تکمیل مستندات، روند آمادهسازی پرونده زمانبر است، و تنها مسئلهی این پرونده، هتل آسمان نیست، هرچند طبقات اضافی هتل باید قبل از حضور ارزیاب یونسکو تعیین تکلیف شود.
با این حال، تجربهی مشابه در سایر شهرهای تاریخی و هشدارهای مکرر کارشناسان نشان میدهد که یونسکو نسبت به هر گونه ساختوساز مخرب در حریم بصری آثار تاریخی حساس است؛ موضوعی که سبب شده بسیاری از فعالان میراث فرهنگی، از هتل آسمان بهعنوان «مانع جدی و بالفعل» در مسیر ثبت جهانی محور زندیه نام ببرند.
*جلسه فوقالعاده؛ تلاشی برای خروج از بنبست
کمالی در گفتگوی مذکور با اشاره به اعتراضات مکرر به جلسات پیشین که «خروجی مشخصی نداشته»، از درخواست خود برای برگزاری جلسهای فوقالعاده در روز چهارشنبه خبر داده و افزوده است: در این جلسه، نمایندگان معاونت گردشگری استانداری، نظام مهندسی و اداره کل میراث فرهنگی دعوت خواهند شد تا پرونده هتل آسمان به صورت جدی بررسی شود.
او تأکید کرده است که در صورتجلسهی آتی، بر ثبت مکتوب خواسته شورا اصرار خواهد داشت: در صورت جلسه آتی، اصرار خود را برای درج مکتوب این موضوع اعلام میکنم که شورا خواستار تخریب طبقات مازاد ساختمان و پاکسازی کامل حریم بصری زندیه از هرگونه بنای مزاحم سازهای است.
با توجه به صحبتهای اخیر این عصوشورای اسلامی شهر شیراز این موضع، بهنوعی بازگشت به روح همان مصوبهی شورای عالی معماری و شهرسازی در سال ۱۳۹۴ است؛ مصوبهای که میکوشید میان «سرمایهگذاری» و «میراث» تعادلی حداقلی برقرار کند، اما در عمل، به دلیل مقاومت و تعلل، به نقطهای میانی و مبهم رسیده است: نه هتل آسمان به شکل قانونی و ایمن به بهرهبرداری رسیده، نه طبقات مازاد آن بهطور کامل حذف شده و نه خطر تأثیر منفی بر ثبت جهانی زندیه از میان رفته است.
*دو راهی میراث و سرمایه؛ مطالبه شفافیت و تصمیم نهایی
پرونده هتل آسمان امروز، دیگر صرفاً یک اختلاف فنی یا یک دعوای اداری نیست؛ این پرونده در نقطهی تلاقی چند پرسش بزرگتر قرار دارد؛ حق شهر شیراز برای حفظ خط آسمان و منظر تاریخی خود در حریم ارگ کریمخان و محور زندیه؛ حق شهروندان برای ایمنی سازهای در برابر بناهای مرتفع ناایمن، درسی که فاجعه متروپل با هزینهای سنگین به همه شهرها یادآوری کرد؛ و حق سرمایهگذار برای برخورد قانونی، شفاف و پیشبینیپذیر بر اساس مجوزها و مصوبات رسمی.
در حالی که زمان برای تکمیل پروندهی ثبت جهانی محور زندیه محدود است، ادامه وضعیت فعلی، به تعبیر این عضو شورای شهر، به معنای آن است که «ثبت جهانی حریم محور زندیه شیراز، قربانی ابهام در پرونده هتل آسمان» شده است؛
ابهامی که اکنون، افکار عمومی، فعالان میراثی و نهادهای مدنی از مسئولان شهری و استانی میخواهند هر چه زودتر و بهطور شفاف به آن پایان دهند: یا تعیینتکلیف نهایی طبقات مازاد و حریم بصری، یا پذیرش پیامدهای از دست رفتن فرصتی که شاید به این زودی برای محور تاریخی زندیه تکرار نشود.
